Turizmde istihdam S.O.S veriyor!

Türk turizm sektörü olarak, son 30 yılda başardıklarımızdan sonra bugün yaşadıklarımız tam bir paradoks. 2014-2015 gibi harika geçen sezonlardan sonra, son iki yılda çok büyük badireler atlattık. Adeta “dokuz canlı kedi” gibiyiz. Her damdan düştüğümüzde yeniden ayağa kalkarak yola devam etmeye çalışıyoruz. Ya da bir bilgisayar oyunu gibi, kazandığımız her 'level’den sonra, elde ettiğimiz bonuslar sayesinde ne kadar hata yaparsak yapalım hala oyuna devam edebiliyoruz. İşte tam da böyle duygularla, sizlere turizm istihdamından bahsetmek istiyorum.

Bildiğiniz üzere turizm, sadece kendi içinde oluşturduğu katma değerlerle değil, ayrıca birçok farklı sektörle iç içe çalışması sebebiyle, bu sektörlerin de istihdamına direkt ve dolaylı yönden önemli katkılar sağlamaktadır. Haliyle hem kendi içinde, hem de diğer sektörlerde yarattığı iş hacmi ve oluşturduğu istihdam ile adeta Türk ekonomisi için bir lokomotif oldu.

Özellikle 2000’li yılların ortalarından itibaren, Türkiye olarak hem iç piyasada, hem de dünyada yarattığımız olumlu algı ile yükselen turizm girdilerimiz, her alanda olduğu gibi istihdam alanına da pozitif katkılar yaparak, ülkemizdeki işsizlik oranlarını her geçen yıl aşağıya çekmişti.

2008 yılında dünya çapında hissedilen ekonomik kriz, birçok ülkeyi olumsuz etkilerken, turizm pazarında rakibimiz olan İspanya ve Yunanistan gibi ülkeleri de pas geçmemişti. Bu ülkelerinde yaşanan kriz ve kaos ortamıyla beraber tatil amaçlı seyahatler Türkiye’ye yönelmişti. Hal böyle olunca özellikle 2010 yılından itibaren Türk turizm girdilerinde çok yüksek bir büyüme yaratmış ve istihdam alanında yeni rekorlar ortaya çıkarmıştır.

İşte bu bilgiler ışığında, turizm istihdamının son on beş yıllık sürecini incelediğimizde, istihdamın turizmin gelişmesiyle paralel yükseldiğini görmekteyiz. Örneğin; 2000’li yıllarda turizm sektöründeki ortalama çalışma süreleri 120-140 günlerde iken, 2010’lu yıllarda bu süre 214 günlere kadar çıkmıştır. Hatta yaz-kış çalışarak açık tutulan otellerdeki ortalama 270 günlere kadar ulaşmıştır.

Sektörün altın yılları olarak görülen 2014 ve 2015'de rekorlar kırarak kapattığımız çok güzel iki turizm sezonundan sonra, ülke turizm potansiyelinin %50’sinden fazlasını karşılayan çok önemli iki büyük pazarda, arka arkaya yaşanan siyasi krizler moral ve motivasyonu yerle bir ederek sektörün gardını düşürdü. Bu durumlarda yapılan ilk şey, kendi kabuğuna çekilerek mevcut kazanımları koruma altına almaktır.

Turizm sektörü de bunu yaptı. Krize karşı kendini koruma güdüsüyle küçülme eğilimi gösterdi ve bu tepki hem turizm istihdamına, hem de turizmden beslenen diğer sektörlerin istihdamına olumsuz yansıdı. Bugün diğer sektörlerdeki etkiyi tam olarak tespit edemiyoruz, ancak elliden fazla sektörü besleyen turizmin, bugün yaşadığı sıkıntılarından dolayı istihdama olan katkısının her geçen gün azaldığını görmekteyiz. Dolayısıyla turizmde yaşanan istihdam daralmasının domino etkisi yaratarak, etki ettiği diğer bütün sektörlere de sirayet edeceğini biliyoruz. Böyle durumlarda ekonominin temel kuralı devreye girer ve turizm sektörünün yaşadığı sıkıntıdan dolayı ona mal veya hizmet satamayan diğer sektörler de çareyi üretimi azaltmakta bulur ve bu da istihdamın hızla düşmesine sebep olur.

Turizmde istihdam düşüşü hangi düzeyde?

Sektörün içinden gelen biri olarak sürekli irtibat halinde olduğumuz turizm işletmelerinin önceki yıllardaki istihdam kapasiteleriyle bugünkü istihdam kapasitelerini gözlemlediğimizde, tahmin edilenin ötesinde, çok ciddi düşüşler yaşandığını net bir şekilde söyleyebilirim. İşimiz gereği sıklıkla ziyaret ettiğim otellerde yaptığımız dost sohbetlerinde elde ettiğim veriler, yukarıda tespitlerimin doğruluğunu teyit ediyor.

Bugün yaşanan krizlerden çıkan sonuç, turizm sektörü olarak kendi kabuğuna çekilme döneminin olmasıdır. Şu artık net görülüyor ki, herkes otelini daha optimal işleterek personel sayısında ve çalışma sürelerinde ciddi oranlarda tasarrufa gitmektedir. Örneğin her yıl ortalama 2000 personel çalıştıran bir otel grubu, %25’lik bir azaltma ile bu yılı 1500 personel ile tamamladı. Eskiden çalışanlarını 15 Mart'ta işe başlatan bir otel bugün kademe kademe personel artışına gidiyor. Bu da personel başına 214 gün olan çalışma gün sayısını %25 azalarak 160 günlere kadar geriletiyor.

Yukarıdaki örnekte gördüğünüz üzere sektörde hem çalışan sayısında, hem de çalışılan gün mesaisi bakımından oldukça vahim veriler ortaya çıkarıyor. Bu örnekten yola çıkacak olursak 2000 çalışan ile 214 gün mesai yapıldığında 428 bin iş günü mesaisi olurken, krizle beraber 1500 çalışan ve 160 gün mesaiye düşen bir turizm işletmesindeki istihdam %43’lük bir gerileme ile 240 bin iş günü mesaisine düşüyor. Burada göreceğiniz üzere çalışılan gün sayısının azalması en az personel azaltmak kadar istihdama olumsuz yansıyor.

Hangi ölçekte olursa olsun Antalya’da bulunan yüzlerce oteli ve tedarikçi firmaları ele aldığınızda, çok küçük sapmalarla yukarıda hesapladığımız ve %40’lara varan bir gerileme ile düşen istihdam rakamlarını bulacaksınız. Bu verilerden yola çıkarak turizmin mal ve hizmet satın almak suretiyle etki ettiği diğer sektörlerdeki istihdam daralmasını da tahmin etmek hiçte zor olmayacaktır.

Sayın Cumhurbaşkanı başta olmak üzere hükümetimizin istihdamın artmasına ne kadar önem verdiğini hepimiz biliyoruz. Bir taraftan istihdam artışı hedeflenirken, diğer taraftan gerçeğin tam tersi olması hiç kimsenin arzu etmeyeceği bir durumdur. O nedenle işlerin daha karmaşık hale gelmeden çözülebilmesi için bürokrasiye önemli görevler düşüyor. Hazır sezon sonu gelmişken azalan istihdamı arttırmak adına zamanı efektif kullanarak yeni sezona kadar daha etkin stratejiler geliştirilmelidir. Çünkü böyle krizlerden sonra ortaya çıkan sorunlar ve onun getirdiği sonuçları görmezden gelmenin veya saklamanın hiç kimseye faydası olmayacaktır.

Sağlıcakla kalın.